موضوع ارجاع طراحی ابنیه عمومی و شاخص دولتی و غیر دولتی به آرا و افکار عمومی و نیز متخصصین، اقدام و رویه پسندیده ای است که در سالیان اخیر مورد توجه بیشتر مقامات مسئول و دست اندرکاران تصمیم گیر  قرار گرفته و نتایج ملموس و قابل توجهی را به بار آورده است. از جمله این آثار می توان به افزایش کیفیت طرحها به دلیل ایجاد رقابت در میان شرکت کنندگان، امکان بهره¬مندی از خلاقیت و  استعدادهایی که به هر دلیل کمتر مورد شناخت و توجه قرار گرفته اند، گسترش دایره طراحان و امکان مشارکت طیف وسیع¬تری از جامعه حرفه ای در روند طراحی و به تبع آن تقویت و گسترش هنر دانش معماری در جامعه و مزایای دیگری که پرداختن به آنها از حوصله این مقال خارج می باشد، اشاره نمود.

در ادامه همین رویه است که سازمان محترم نظام مهندسی استان قم در اقدامی تحسین برانگیز و قابل توجه، طراحی ساختمان مرکزی این نهاد مهم را به واسطه فراخوانی ملی به مسابقه گزارد. در این میان و با تاکید دوباره بر تقدیر از این اقدام سازمان که تصمیم گیری را از درون جلسات محدود و گرایش طلبانه به سطح جامعه حرفه ای کشانده و حتی به همین دلیل باب نقد و شکایت دیگران را به جان نیز خریده است و با صرف¬نظر از برخی نکات و نواقص کوچک که به دلیل نوخواسته بودن این حرکت، قابل چشم پوشی می باشد و به امید بهبود وضعیت برگزاری مسابقات آتی، در این نوشتار تنها به ذکر کلی برخی از ایرادات که بیشتر متوجه حوزه داوری می باشد بسنده خواهد شد.

در دور ه های اخیر متاسفانه به دلیل نوع برگزاری مسابقات و انتخاب آثار برگزیده، جامعه حرفه ای معماری خودخواسته و یا از سر اجبار، از شرکت در این گونه مسابقات دور نگه داشته شده است و اینگونه مسابقات عرصه بخت¬آزمایی افراد و گروه های نوخواسته ای شده است که به دنبال کسب نام و پیدا نمودن جای پایی در این گستره پررقابت به این حوزه توجه نشان می¬دهند و عدم حضور مهندسان مشاور با سابقه و شناخته شده در اکثر مسابقات خود گویای این امر می باشد.

 از همین رو برماست که به عنوان سازمان نظام مهندسی که داعیه دار مهندسی استان و کشور بوده و سعی در ارتقائ کیفی معماری ساختمان های شهر و روستاهای خود داریم، تلاش نماییم به جای کمک به این نگاه و ادامه این روند غیر منطقی، با اقدامی شجاعانه  و مدبرانه، سعی بر برگرداندن اعتماد جامعه حرفه ای به مسابقات که جنبه اجرایی دارند شده و آن را از سطح مسابقات دانشجویی و کانسپت گرایانه که مورد نظر این مسابقه نبوده است، به سطح اجرایی نزدیک کنیم.

مهم¬ترین موضوع قابل توجه در این میان مسئله تعیین ضوابط مسابقه و گزینش هیات داورانی متناسب با آن ضوابط می باشد. چرا که هر مسابقه ای می باید توسط  هیئت داوران ، با معیارهای که توسط مدیران برگزار کننده مسابقه تعیین شده مورد قضاوت قرار گرفته و بررسی شود. چه بسیار مسابقات فراوانی که هدف از برگزاری آن تنها دست یابی به ایده و کانسپت فرمی و معنایی، به صورت صرف، و خارج از بحث های عملکردی و اجرایی می¬باشد که اگر در مسابقه موضوع بحث، یعنی ساختمان مرکزی نظام مهندسی استان قم نیز، بر خلاف معیارها و ضوابط عملکردی و اجرایی تعیین شده، طرح ها نگریسته شود، خود خروجی است از معیارها و ظلم و بی احترامی به شرکت کنندگان و حتی برگزارکنندگان مسابقه.

لازم است در اینجا نگاهی دوباره به ضوابط اعلام شده جهت طراحی بنماییم:

رعایت ضوابط معماری و شهر سازی شهر قم .

رعایت کلیه ضوابط ومقررات ملی ساختمان (مباحث سوم ، یازدهم ، نوزدهم ، ...

توجه به شاخصه های اصلی معماری پایدار ، همساز بودن با اقلیم ، توجه به فرهنگ وبوم منطقه.

توجه به تکنولوژی روز ، مواد ومصالح نوین وسازگار بااقلیم در صنعت ساختمان.

قابلیت اجرایی بودن پروژه.

طراحی دقیق پروژه در چهار چوب برنامه فیزیکی ارائه شده.

تاکید بربحث سیرکولاسیون وتسهیل در استفاده از بخش های مختلف مجموعه وخوانایی طرح.

در نظر گرفتن ضوابط مربوط به معلولین و جانبازان به منظور سهولت دسترسی و حرکت.

خلاقیت و نوآوری در جهت تامین اهداف ومضامین عالی معماری ایرانی- اسلامی.

ضمناً نمادین بودن حجم با توجه به عملکرد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

با بررسی موارد ذکر شده این نتیجه حاصل می شود که 8 مورد از 10 مورد معیارهای مطرح شده ،معیارهای عملکردی و اجرایی بوده و این امر نشان از  دغدغه و هدف اجرایی برگزارکنندگان بوده است.

آیا شایسته بود که ساعت ها کار طراحی و دغدغه های شرکت کنندگان در ایجاد خلاقیت در تمامی بخش های طرح، همچون جانمایی عملکردها و کیفیت بخشی به آن ( خلاقیت عملکردی) و نیز خلاقیت مفهومی و فرمی در حجم با دید اجرایی و رعایت مباحث ساختمانی کشور با توجه به محدودیت های موجود در ابعاد زمین و گستردگی عملکردها، در عرض چندین ساعت داوری بررسی شده و با کمترین توجه به ضوابط از پیش تعیین و ابلاغ شده، مورد قضاوت قرار گیرد، هرچند در اینگونه مسابقات، رعایت ضوابط صد درصدی لازم نیست، اما نگاه متعادل در آن بسیار مهم بوده و سعی و هدف داوران می بایست در رسیدن به ایده های ساده، همزمان با رعایت ضوابط طراحی باشد، چرا که این نهاد خود، داعیه¬دار این مسئولیت است و تمام تلاش و رسالت آن، ایجاد کیفیتی مطلوب در معماری با رعایت ضوابط ملی و منطقه ای است. به همین دلیل شایسته بود،  سازمان از طرح هایی که  تا حد زیادی ضوابط عملکردی واجرایی را لحاظ کرده و خلاقیت های نو را- هر چند به صورت حداقلی  در معماری با توجه به ضوابط مهندسی اعلام شده، رعایت نموده اند انتخاب و این فرهنگ را توسعه می داد، که در این صورت این نهاد خود توانسته است با تمامی این محدودیت ها ، بنایی با کیفیت مطلوب ایجاد نماید و الگویی باشد در عمل برای شهروندان.

در صورتیکه که با اعلام نتایح مسابقه به نظر می رسد که توجه به خلاقیت در فرم معماری،  فارغ از خلاقیت های عملکردی و اجرایی و رعایت ضوابط مقررات ملی ساختمان مد نظر داوران محترم قرار گرفته است.

با نگاهی بی طرفانه ، این ایده می توانست نشان از آن داشته باشد که برگزارکنندگان قصد دارند، به دور از اعمال سلیقه های خاص معماری،  به داوری بنشینند و با نگاهی اجرایی و همه جانبه طرح ها را بررسی نمایند که خود نشان از درایت مدیران برگزارکننده دارد، لکن نتیجه انتخاب هیئت داوران نتوانست این ایده رابه ثمر نشاند و شاهدیم که طرح های انتخاب شده، فارغ از معیارهای مورد در خواست برگزارکنندگان و با معیارهایی در قالب سلایق هیئت داوران گزینش شده است که امید است پس از بررسی های دوباره ای  که انجام می گردد در این مساله بازنگری گردد.

چرا که در یک تعریف،  هنر-فن معماری، عبارت از خلاقیت و نوآوری در قالب عملکرد و ضوابط و نیازهاست و در صورت عدم داشتن این موارد، تنها مجسمه ای خواهد بود که مظروف در آن ظرف نمی گنجد و اصرار بر تثبیت نتایج این مسابقه  چنانچه دراکثر مسابقات ساختمانهای نظام مهندسی کشورسابقه دارد ، تاییدی خواهد بود بر اینکه در دیگر مسابقات نیز این رویه ادامه یابد و همچنان که طراحان حرفه ای از این مسیر دورتر می شوند، جامعه دانشجویی نیز به این رسالت که باید طرح خویش را با نیازها و ضوابط فنی هماهنگ نماید بی توجهی نموده و صرفا معماری زیبایی¬گرایانه ای را سرلوحه خود قرار دهند.

همچنین باید توجه داشت که این مسابقه طراحی دانشجویی نبوده که در آن معیارهایی فارغ از رعایت  ضوابط، استانداردها و عملکرد ودیگر نکات اجرایی دیده شود. هر چند مسابقاتی نیز وجود دارند که در آن ارتقا خلاقیت و نوآوری در معماری،در اولویت قرار داشته و در جای خویش بسیار ارزشمند و گامی مثبت در تعالی معماری خواهد بود. از همین روست که در مسابقه موضوع بحث، اگر طرحی دارای خلاقیت و نوآوری بوده ولی عملکرد، اجرا و معیارهای فنی را رعایت ننموده نمی باید به عنوان اثر برگزیده انتخاب گردد و تنها جهت تشویق پدید آورنده می¬باید  مورد قدردانی و تشویق قرار گیرد.

در نهایت انتخاب آثار برگزیده حاضر که هرچند ممکن است، با معیارهای مورد نظر داوران درست باشد، اما از نگاه شرکت کنندگان و جامعه مهندسی، بی اهمیتی به وقت، زمان و دغدغه های عملکردی، اجرایی جامعه حرفه¬ای شرکت کننده و حتی برگزارکنندگان مسابقه است.

در این میان اگر برگزارکنندگان این مسابقه و هیئت داوران به این نتیجه رسیده¬اند که هیچ یک از طراحی¬ها، با توجه به معیارهای ارائه شده حائز رتبه نمی¬باشد، بهتر است از برخی طراحی¬های برتر قدردانی می نمودند و نه اینکه به دلیل عدم امکان انتخاب طرح منطبق بر ضوابط،  معیارهای خود را تغییر داده، و به ناچار طرح¬هایی فاقد انتظارت مورد نظر از برگزاری چنین مسابقه¬ای را انتخاب می نمودند. در این میان عدم توجه به کپی بودن و یا تکراری بودن برخی از آثار مسئله¬ای است که در زمانی دیگر بدان پرداخته خواهد شد.

در این میان به عنوان یک مسابقه موفق و نمونه می¬توان از بازخورد مسابقه ساختمان نظام مهندسی استان قزوین نام برد که طرح برنده تا حد زیادی با ضوابط و معیارهای از پیش اعلام شده هماهنگ بوده و اجرا نیز شده است و از همین رو اعتبار نظام مهندسی قزوین را به رتبه ای بالا ارتقا داده است.

در پایان و با تشکر دوباره از زحمات چندین ماهه مسئولان برگزاری مسابقه مجددا یادآور می¬شود سازمان نظام مهندسی که خود به دنبال راهکاری است تا از قید و بند شرایط کمی سطح اشغالی  70 درصدی و یا 40 به 60 شهرداری رهایی یافته، وبا سرحوله قراردادن رعایت مباحث نظام مهندسی ساختمان ، مردم را به ایجاد معماری کیفی رهنمون سازد  امید است  که با تجدید نظر در نتایج مسابقه و انتخاب هیات داوری دیگر، به قضاوت دوباره آثار ارسالی بر اساس معیارهای از پیش اعلام شده اقدام نماید و سنگ بنای این حرکت مثبت خود را محکم گزارد.

.........................................

اسامی شرکت کنددگان در مسابقه طراحی معماری ساختمان سازمان نظام مهندسی قم به شرح زیر می باشد.

1.    572-93-110-سید میثم امیرسادات-مهدی پرتار-حامد صادق الوعد-محمد رضیئی-(رتبه اول)

2.    65-257-110-ریحانه نوری-نیکو محمدی-علیرضا مستغنی-اصلان طاهری(رتبه دوم)

3.    133-110-نیما مکاری –احسان کریمی-رویا جزیره-(رتبه سوم)-468

4.    722-136-110-آرمان شهر پایا-(رتبه سوم)

5.    553-97-110-سید عباس قیومی-(اثر برگزیده)

6.    461-69-110-علیرضا کریمی-سید علی حجازی اسلامی-امید موسویان-شهاب کریمی-هانیه حاتمی-(اثر برگزیده)

7.    756-205-110-غفور صمدپور-سمیه باباخانی-فتانه یوسف زاده-جواد اشکاوند-(اثر برگزیده)

8.    حسین ابراهیم زاده-(اثر برگزیده)110-183-116

9.    23-110-حسن باقری-سعید فهیم پور-پژمان طیبی-حمیدرضا کربلایی-(اثر برگزیده)-29

10.170-110-رضا احمدی مسعود-مازیار صارمی-مسعود قائمی-(اثر برگزیده)-869

-سایر شرکت کنندگان:

11.635-148-110-سعید جمشیدی قمصری-محسن زنگنه ملایری-پریسا اله قلی

12.120-110-رضا یونسی-زهره پوردبیری-احسان کریمی-107

13.58-110-مهران خوشرو-نسترن نامور-طناز خوشرو-سعیده فهیم پور-سعیده قابل زاده-نیلوفر اسماعیلی-554

14.137-260-110-شیما صادقی-محمد صادق غلامی-علی اصغر حیدری

15.300-130-110-بهنام پزشکی-شیرین رمضانی برومند

16.387-54-110-روح انگیز رنج پیشه

17.718-176-110-محسن کاظم زاده-اسماعیل فتحی-محمد امین حسینی-مصطفی کاظمی-مرتضی صانعی پور-مصطفی بوذری

18.247-256-110-سوران شکری

19.38-110-محمود روحانی-سید محمد حسن یاسری-398

20.758-77-110-مهسا کوچک خان

21.695-98-110-سید علی حجازی اسلامی-علیرضا کریمی-امید موسویان-شهب کریمی-هانیه حاتمی

22.200-163-110-موسی عزیزی-امیر محمد شهراد-حمید گذریان

23.839-230-110-مهدی خدابنده لو-امیر حسین حسینی

24.496-179-110-هیربد نوروزیان پور-هدی بوزگر

25.973-65-110-علی اصغر قیامی-مهرداد صالحی-عیوب علی نیای مطلق-میلاد فرخی

26.191-239-110-نطام الدین روزبهانی

27.321-246-110-مسعود میروکیلی-مهدیه پور آدینه-آزاده انصاری

28.195-78-110-بهمن حق وردی

29.572-45-110-الناز فیضی-محمود پارسازاده-الهام احمدی-مهتاب سید آبادی

30.74-66-110-مرتضی حسن زاده-امیر مسعود اقارب پرست

31.624-28-110-شیوا آراسته-سعید جمشیدی-ژینوس مباشرفر-محسن زنگنه

32.807-31-110-سید محمد علی حجتی-نسترن شعبان عبدالمحمدی-الهام لطفی-الهه لطفی-هانیه رمضانی

33.94-110-سعید پرچمی-سارا الانی-ژینوس مباشر فر-فرزاد اصلانی-699

34.692-73-110-نسیم صحت-میترا تفضلی-فرید ثبت کسرایی-پگاه جلالی

35.970-51-110-عسگر کاظمی چوبی

36.226-128-110-ثنا معصومی-مهسا فلاح-سیمین سلیمانی-فاطمه مقدسیان-شهرزاد هزاره

37.206-161-110-سعیده نصرتی

38.111-110-لیلی نیک خلق احمدی-مهدیه صفایی-عبدالحمید احمدی-312

39.125-108-110-حمید محمدی مهرو-سیما لطفی

40.779-238-110-لیلی اسماعیلی

41.44-219-110-محمد فرشیدی-سید علی زارع-مرتضی حسن زاده

42.11-110-محمد جواد مثبت-185

43.393-41-110-زهراسادات حسینی-حمید یزدی-مینا محمدی-طینب طاهری

44.47-110-صفیه واحدیان-490

45.141-249-110-جعفر شکوهیان

46.160-110-محمد رواز-581

47.165-110-محبوبه شریعتی نیا(شرکت به صورت گروهی)-421

48.873-95-110-سید محمد مهدی معصومی

49.207-46-110-فرزانه پیرحاجاتی

50.136-259-110-آقای خداپرست و اعضای گروه